จัดสวนเล็กให้ใหญ่โดนใจ

เขียนโดย ลุงต้นไม้

Friday, 30 December 2005

เรื่องและภาพโดย พรชัย
พงษ์สุกิจวัฒน์
ขอบคุณเป็นพิเศษ ทีมงานบ้านและสวน

ปัจจุบันที่อยู่อาศัยเปลี่ยนมาเป็นคอนโดบ้าง ทาวน์เฮ้าส์บ้าง
ยิ่งอยู่ในเมืองด้วยแล้ว การหาบ้านที่มีเนื้อที่มาก ๆ นั้นแทบเป็นไปไม่ได้เลย
แต่ไม่ว่าจะมีที่อยู่แบบไหน “สวน” ถือว่าเป็นสิ่งสำคัญสำหรับคนเมืองอยู่ดี
เพียงแต่เนื้อที่เล็ก ๆ นั้นจะดึงธรรมชาติเข้ามาได้ขนาดไหน? อ.สาโรช
โสภณางกูรนักจัดสวนชื่อดังให้ความเห็นว่า “พื้นที่ไม่ใช่ปัญหาสำหรับการจัดสวนครับ
เพียงแต่ว่าเราจะปรับอย่างไรให้เนื้อที่เท่านี้มีประโยชน์มากที่สุด
จัดสวนออกมาในแบบที่เราพอใจที่สุดได้เท่านั้นเอง” โจทย์แบบนี้ทำให้เกิดสวนในแบบต่าง
ๆ ขึ้นมา เช่น สวนแนวตั้ง, สวนนอกชาน เป็นต้น

เทคนิคสำคัญในการจัดสวนพื้นที่เล็ก ๆ นั้น อ.สาโรชแนะนำว่า
“ข้อแรกคือคุณต้องท่องอยู่ในใจเสมอเลยว่าสวนของเราไม่ได้มีพื้นที่เหลือสำหรับต้นไม้หรือองค์ประกอบที่มากหรือขนาดใหญ่เกินไป
เพราะฉะนั้นจึงต้องคิดถึงความเป็นไปได้ของความต้องการเมื่อเทียบกับขนาดพื้นที่ด้วย”

นั่นคือบางครั้งอาจจะต้อง “ย่อ” ความต้องการของเราลงมานั่นเอง
ต้นไม้อาจจะต้องเปลี่ยนมาใช้ต้นขนาดเล็ก องค์ประกอบหรูหราอื่น ๆ
อย่างศาลาก็ต้องมาปรับเปลี่ยนว่าถ้าไม่มีจะทำอย่างไร
หรือถ้ายังอยากมีอยู่เราจะปรับเปลี่ยนตรงไหนได้บ้าง เป็นต้น

“ความจริงคือหลาย ๆ คนมักคิดถึงแต่สวนในแนวราบ
ความจริงแล้วสวนมันมีแนวตั้งด้วย” อ.รสสุคนธ์เสริมขึ้นมา
“แนวตั้งของสวนตรงนี้นี่แหละค่ะที่เราสามารถใช้ประโยชน์จากพื้นที่ได้มากกว่าแนวราบด้วยซ้ำ
อ้อ! ที่สำคัญคือแม้คุณจะไม่มีพื้นดินเลย คุณก็สามารถจัดสวนขนาดเล็กได้”

พื้นที่ในแนวตั้งก็คือการจัดสวนในขอบเขตจำกัดโดยการ “เล่น”
กับแนวตั้งของกรอบพื้นที่นั้นขึ้นไป
มองในมุมที่ง่ายที่สุดก็คือการวางกระถางพรรณไม้สวย ๆ เรียงขึ้นไปบนขั้นวางก็ได้
ส่วนการจัดสวนโดยไม่มีพื้นดินนั้นเชื่อว่าหลาย ๆ คนคงมองภาพออก เช่น
การทำรั้วไม้เลื้อย การแขวนกระถางพรรณไม้สวย ๆ เป็นต้น
สำหรับสวนที่ต้องการมีขอบเขตแน่ชัดโดยการกั้นรั้วนั้น 2
ปรมาจารย์การจัดสวนของเมืองไทยบอกว่าไม่ควรมีขนาดที่สูงเกินไปนัก
เพื่อที่สวนจะได้ไม่อึดอัดเกินไปหรือทึบเกิน
เนื่องจากพื้นที่ขนาดเล็กก็ให้ความรู้สึกแบบนั้นอยู่แล้ว
หากใส่รั้วที่สูงเข้าไป…ก็ไปกันใหญ่

“ปัญหาของพื้นที่สวนไม่ได้มีแค่การออกแบบเท่านั้น
มันยังเกี่ยวพันไปถึงการทำงานด้วย” อ.สาโรชกล่าวขึ้นมา “ถ้าจะจัดสวนขนาดเล็กแบบนี้
ผมแนะนำว่าคุณต้องมีการสำรวจเส้นทางและวางแผนการขนดิน ขนต้นไม้และขนอุปกรณ์ต่าง ๆ
เข้าไปในพื้นที่ จะได้ไม่ติดขัด ขวางทางกันเองครับ”

“เพราะฉะนั้นจึงควรออกแบบในกระดาษออกมาซะก่อน
เพื่อจะได้เกิดความผิดพลาดน้อยที่สุด” อ.รสสุคนธ์เสริม “ข้อแนะนำในการวางแปลนสวน
อย่างแรกที่ต้องคิดถึงเลยก็คือต้นไม้ ไม่ควรมีชนิดที่มากเกินไป
ขนาดของสวนเล็กอยู่แล้ว ถ้ามีต้นไม้หลากชนิดมันจะมั่ว”

นอกจากนี้หากสามารถปรับเปลี่ยนอะไรมาใช้ได้ก็ต้องทำ เช่น
รั้วบ้านที่เป็นขอบปูนอาจจะใช้บริเวณนั้นเป็นที่วางต้นไม้ก็ได้ บรรยากาศสวย ๆ
รอบบ้านก็สามารถนำมาปรับใช้เป็นฉากหลังเพิ่มบรรยากาศให้กับสวนเล็ก ๆ อย่างนี้ก็ได้
เป็นต้น

“เทคนิค 2
อย่างที่น่าจะนำมาใช้กับสวนเล็กก็คือการจัดให้พื้นที่สวนต่อเนื่องไปกับพื้นที่ของบ้านครับ
เพราะจะช่วยให้สวนดูกว้างขึ้นและใช้ประโยชน์ได้อย่างเต็มที่
อีกเทคนิคคือการยกระดับพื้นที่ทำให้เราได้คิด ได้สนุกกับสวนมากขึ้น
แล้วยังทำให้สวนมีมิติขึ้นด้วย เป็นเส้นแบ่งพื้นที่ใช้สอยด้วย” อ.สาโรชแนะนำ

“สำหรับพรรณไม้ที่เหมาะกับสวนขนาดเล็กนั้นก็มีหลายพันธุ์ค่ะเดี๋ยวลองจดรายชื่อไปนะคะ”
อ.รสสุคนธ์ว่า ซึ่งรายชื่อเหล่านั้นก็ได้แก่

ไม้ขนาดสูง-คอร์เดีย ปีบ ชงโค
แปรงล้างขวด ศรีตรัง ราชาวดี บุหงาส่าหรี ยี่เข่ง ปาล์มฟอกซ์เทล มะสัง หนวดปลาหมึก
อโศกอินเดีย ไผ่เลี้ยง กล้วยพัด ฯลฯ

ไม้ระดับกลาง-กรรณิการ์ ยี่โถ
หมากเขียว หมากแดง โมกลา จั๋ง วาสนา จันทน์ผา ขิงแดง หมากผู้หมากเมีย เข็มสามสี
เฮลิโคเนีย กล้วยแดง สนมังกร กล้วยบัง สิบสองปันนา ฯลฯ ไม้ระดับต่ำ-บลูฮาวาย
เทียนทอง ประทัดจีน ใบนาก แสยก แพงพวยฝรั่ง หนวดปลาหมึกแคระ บานเช้า เดหลี
พลับพลึงหนู ลิ้นมังกร อโกลนีมา สับปะรดสี ซานาดู พุดพิชญา เฟิร์นใบมะขาม ฯลฯ

ไม้คลุมดิน- ก้ามปูหลุด ดาดตะกั่ว ผกากรองเลื้อย โคลงเคลงเลื้อย พลูด่าง
ฟ้าประดิษฐ์ หนวดปลาดุกแคระ หลิวไต้หวัน ผีเสื้อราตรี กระดุมทองเลื้อย ปริกน้ำค้าง
กนกนารี คุณนายตื่นสาย กุหลาบหิน เศรษฐีเรือนนอก ฯลฯ
และไม้เลื้อยหรือไม้อิงอาศัย-จันทร์กระจ่างฟ้า ใบระบาด เล็บมือนาง พวงชมพู
สร้อยอินทนิล โฮย่า ยมโดย เคราฤาษี ตีนตุ๊กแก ฯลฯ

“สิ่งสำคัญที่อยากให้นักจัดสวนหรือใครก็ตามที่รักการจัดสวนจดจำเอาไว้สำหรับการจัดสวนขนาดเล็กก็คือ
ถึงจะเป็นสวนขนาดเล็ก แต่ไม่ได้หมายความว่าให้คิดเล็กตามไปด้วยนะครับ
ขนาดของพื้นที่สวนไมได้เป็นอุปสรรคในการสร้างสรรค์สวนสวย ๆ” อ.สาโรชปิดท้าย

แก้ไขล่าสุดเมื่อ ( Friday, 30 December 2005 )